خُنیره، ایران‌وج و ایرانشهر

مهرداد ایران‌مهر

ایران‌وج در اسناد، وارث خونیرث و خود نیای ایرانشهر (ایران) است.

پندار نادرستی که بر اثر برداشت‌های سطحی از برخی متون و طی تفسیر بی‌اساس غربیان شکل گرفته و ایران‌وج را ناحیه‌ای محدود نشان می‌دهد، امروزه باعث نتیجه‌گیری‌های تاسف‌بار و وحشتناکی در توضیح تاریخ استوره‌ای و وصف دوره‌های انسان‌شناسی فلات شده است.

در اسناد ملی ایران، از جایی به نام «کنگ‌دژ» یاد شده که در محدودۀ جنوب‌خاوری فلات ایران (مرز ایران‌وج) قرار داشته است.(کنار دریاچۀ کیانسه/ هامون)

فرگرد دوم، بخش دوم:

۲۱ دادار اهوره‌مزدا در ایران‌وجِ نیک‌آفریده در وه‌داییتی، با ایزدان مینوی ناموَر، انجمن فراز برد.

جمشید خوب‌رمه در ایران‌وجِ نیک‌آفریده در وه‌داییتی، با برترین مردمان (مردم گرانمایه) ناموَر، انجمن فراز برد.

... (و) بدان انجمن(ها) در آمد(ند).

*وه‌داییتی، جیحون نیست و از پیوستن سه رود گیهون و فیشون و کارون تشکیل شده است.

روایتی دربارۀ برخورد فریدون با دیوان (کتاب نهم دینکرد، فصل ۲۱):

«پس از اینکه فریدون، ضحاک را به بند کشید؛ دیوان مازندر در خُنیره (نیای ایران‌وج) اقامت گزیدند و با حملات بسیار، فریدون را از آنجا راندند و مردم شکایت به فریدون بردند ... فریدون با مزندرها در دشت پیشانسه برخورد کرد...».(پیشانسه: دشتی میان دُنباوند و وَیه‌کِرته)

و توضیحی دیگر برای کسانی که ذهنشان همواره به دنبال ایران‌وج در سیبری و اطراف آن روان است:

مینوی خرد (تعلیقات، پرسش ۱، بند ۱۱۵)،

«در ایران‌وج، در بالا (بخش‌های شمالی فلات، البرز)، بر قلۀ داییتی؟ (با آب یا رود داییتی یکی نیست) به بلندی یکصد مرد "پُل چینوَد" قرار دارد و در زیر آن، در وسط، دوزخ است (دهانۀ آتشفشان دماوند؛ متفاوت با سرزمین‌های سردِ موسوم به جایگاه اهریمن و جای گرفته در شمال جغرافیایی فلات) ... (در بندهش) پل چینوَد به منزلۀ دو بازوی ترازوی "ایزد رَشن"(داور کارهای مردم در آن جهان) تصور شده است که یک بازوی آن در بُن البرز در شمال و بازوی دیگر در سر البرز در جنوب قرار دارد».(کتاب نهم دینکرد/ ص ۸۰۹، دادِستان دینیگ/ پرسش ۲۰، بندهش/ فصل ۳۰)

یعنی «چینوَد» در ایران‌وج و بر روی البرز است، و مرزهای ایران‌وج هم الزاما باید دربرگیرندۀ البرز باشد.

پرسش اساسی اینست که، چنانچه ایران‌وج یک ناحیه محدود بوده، پس اسناد بالا چه می‌گویند؟ همچنین، اگر ایران‌وج در سیبری و آسیای میانه است، پس تکلیف شش کشور چه می‌شود؟

در نوشتاری با نام «فرگرد دوم پاسخ می‌دهد»، به پرسش اخیر خواهیم پرداخت.