ایلیون، شهری ایرانی

در گزارش سه نامۀ تاواگالاوا، ماناپا-تارهونتا و میلاواتا (اسناد هیتیایی)، دولتی که در جنگ با «اَخی‌یَوَه»ایی‌ها (آخه‌ایی‌ها) روبرو گردیده، «آسووا (اَسی‌یَوَه)»(آسیا) خوانده شده است. بیرونی نیز در آثارالباقیه به این دودمان (آثور/ جدا از آشور) اشاره کرده است.

بنا بر گزارش‌های هیتیایی، قدرتی به نام «آسّووا» در برابر هیتی بر پا بوده که بسیاری از شهرهای حوزۀ غربی آناتولی همچون «تروآ» را در بر می‌گرفته است. آسووا در اسناد هیتیایی، دربردارندۀ سرزمین ترویسا (تروآد) و شهر ویلوسا (ایلیوس، تروآ) بوده است. این قدرت، در غرب منطقۀ خود با مردم «اَخی‌یَوَه (آخه‌ایی‌ها)» درگیر بوده است.

هرودت در سرآغاز کتاب یکم خود می‌آورد، «دانشمندان پارسی، خاطرۀ جنگ تروآ را به یاد داشته‌اند و خود را مالک آسیا عنوان می‌کردند. ایشان ریشۀ کین‌ورزی میان خود و یونانیان را به نبرد تروآ یعنی نخستین لشگرکشی آخه‌ایی‌ها به قلمرو ایرانی نسبت می‌دادند».

پریام جهت درخواست کمک در برابر یورش آخه‌ایی‌ها به فرماندهی آگاممنون، نامه‌ای به تئوتاموس (بیست و ششمین فرمانروای آسووا) می‌نویسد:

«آخه‌ایی‌ها (یونانیان) به قلمرو تو یورش آورده‌اند. ما با آن‌ها در نبرد روبرو شده‌ایم. اکنون پسرم هکتور به همراه بسیاری از فرزندانم کشته شده‌اند. پس نیرویی به سوی ما بفرست و سپهبدی را به هدایت آن بگمار».

درگیری هیتی‌ها و آخه‌ایی‌ها بر سر «تروآ (ویلوسَ)» نشان می‌دهد میان هیتی، آسّووا و آخه‌ایی‌ها نبرد و کشمکش‌های بزرگی وجود داشته است، که در نهایت به نابودی هیتی به فاصلۀ پنج سال پس از آن (۱۱۷۹ پ.م) می‌انجامد.

تئوتاموس، مِمنُن پسر تیثِن (فرماندار پارس، طبق بند ۲۲ کتاب دوم دیودور) را با سپاهی راهی تروآ می‌کند. اما نیروی کمکی نیز شکست می‌خورد و تروآ به اشغال آخه‌ایی‌ها در می‌آید.(۱۱۸۴ یا ۱۱۹۰ پ.م)

به نقل از هرودت و توسیدید، خشیارشا حدودا ۷۰۰ سال پس از نبرد تروآ، در مسیر لشگرکشی به آتن، به خرابه‌های شهر تروآ رسید. قرار بر این شد شب را کنار ویرانه‌های تروآ سر کنند. به هنگام شب مراسمی ترتیب داده شد و به افتخار پریام والی تروآ و پسرش هکتور، ١٠٠ گاو قربانی گردید و خشیارشا به مغ‌ها دستور داد جام‌های باده را به افتخار ایشان نثار کنند.

پارسیان معتقد بودند که ابتدا آخه‌ایی‌ها خصومت علیه شرق را آغاز کردند و نبرد تروآ (١١٨۴ پ.م) را مثال این امر می‌دانستند.

بنا بر گفته مورخین یونانی، پارسیان از تاریخ ملل گذشته و به ویژه مردمان تابع خود به خوبی آگاه بودند.