شهر سوخته

مهرداد ایران‌مهر
یافته‌های متنوع این شهر باستانی، باعث شگفتی باستان‌شناسان شده است:

-نخستین جراحی مغز و کاربرد چشم مصنوعی.

-کهن‌ترین پویانمایی جهان (بز و درخت آسوریک).

-نخستین استفاده از شتر.

-خط‌کش چوبی با دقت نیم میلی‌متر.

-آشنایی با شطرنج و تخته‌نرد.

-تولید کفش و صنعت کفاشی.

-استقرار مراکز صنعتی در خارج از شهر.

-وجود لوله‌های سفالی جهت آبرسانی و فاضلاب.

-پارچه‌هایی با بافت پیشرفته و بینظیر.

-وجود صنایعی مانند ریسندگی، خراطی، معرق‌سازی، مرمرسازی، سفالگری، مُهرسازی، حصیربافی و فلزکاری.

-یافت شدن تعداد زیادی قلاب و تور ماهیگیری، استخوان مرغابی و غاز، پوستهٔ خرچنگ، سفال‌هایی با نقوش پرندگان آبی و جانوران آبزی و...، در جایی که اکنون بیابان است (بندر باستانی).

این ابرشهر باستانیِ دستکم ۸۰۰۰ ساله، در خشکسالی فراگیر ۳۲۰۰ پ.م (دانشگاه توبینگن و اوهایو) و در پی پس نشستن دریاچه پهناور آب شیرین مجاور که از دورهٔ پایان یخبندان گودال لوت را پر کرده بود، ارتباط دریایی با مکان‌هایی چون شهداد و تل‌ابلیس و جیرفت در باختر خود را از دست داد و دچار تنش و چالش شدید شد؛ اما به نوعی با بهره‌گیری از حوزهٔ آبریز هیرمند، تا یک هزارهٔ بعد دوام آورد.

ادوارد بیت (افسر انگلیسی دوره قاجار) از رفتار راهنمای محلی‌اش شگفت‌زده شده که می‌کوشیده است این مکان را شهری از یادرفته و سوخته نشان دهد: «راهنما در چند نقطه زمین را زیر و رو کرد تا نشان دهد که خاک این محل سیاهرنگ است و از این طریق ثابت کند اینجا باقیماندهء یک شهر سوخته و ویران است».

بز و درخت آسوریک

نقش متحرک روی سفال، نخستین پویانمایی جهان.

بندر باستانی شهر سوخته (۹ تا ۴ هزار سال پیش)