مآخذ شاهنامه

تحقیق در باب مآخذ شاهنامه، اندکی دشوار است و در این باب نمی‌توان به صراحت سخن گفت. زیرا از طرفی گاه میان روایات فردوسی و مورخان در بعضی جزئیات اختلافی دیده می‌شود و از طرفی دیگر مآخذی که فردوسی از آن‌ها استفاده کرده، جملگی از میان رفته است. چنانکه نمی‌توانیم میان شاهنامه و مآخذ آن مقایسۀ مستقیمی کنیم.

روز بزرگداشت فردوسی

مهرداد ایران‌مهر (گردآوری)

سرآمد کنون قصهٔ یزدگرد

به ماه سپندارمذ روز ارد

ز هجرت شده پنج هشتادبار

به نام جهانداور کردگار

در قدیم، ماه‌های ایرانی نام داشتند و روز بیست و پنجم هر ماه، روز ارد یکی از ایزدان ایران باستان بود. بدینگونه مصرع "به ماه سپندارمذ روز ارد" یعنی بیست و پنجم اسفندماه (سال ۳۸۸ قمری).

اما روز ۲۵ اردیبهشت، نه هنگام پایان شاهنامه است و نه روز تولد فردوسی، اگرچه گرامی می‌داریم این روز را چون روز فردوسی و غنیمتی است. (نقل از دکتر کویر)

گشتاسپ، گمشده در میان هزاره‌ها

گردآوری: مهرداد ایران‌مهر

در گزیدۀ زاتسپرم و دینکرد هفتم آمده است:

«در سیصد سالگی دین، در روز، شبی باشد. پس دین آشفته شود و خدایی بلرزد.»

دجله، اروند نیست

مهرداد ایران‌مهر

ﺍﮔﺮ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﯽ (پهلوی) ﻧﺪﺍﻧﯽ ﺯﺑﺎﻥ

به تاﺯﯼ ﺗﻮ ﺍﺭﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﺩﺟﻠﻪ ﺧﻮﺍﻥ*

فردوسی

نام رود دِجله در سومری به گونۀ «(ای)دیگینَه» و در زبان اکدی به گونۀ «(ای)دیکلت» آمده، که در سومری به معنی «پرشتاب، رود روان» تعبیر شده است. البته زبانشناسان واژه «دیگنه» را به هیچ وجه سومرى نمی‌دانند. اما در شاخه زبان‌های ایرانی معنى دارد.

شاهنامه استوره است، نه افسانه

دکتر آزاده احسانی، در نوشتاری با نام "سخنی کوتاه دربارۀ چگونگی پیدایش شاهنامه/ ۲۹بهمن‌ماه ۱۳۸۹" آورده‌اند:
«باور بسیاری بر آن است که، "شاهنامه مجموعه داستان‌هایی است در قالب شعر که حاصل ذهن پویا و توانای "حکیم ابوالقاسم فردوسی" شاعر گرانسنگ ایران می‌باشد". اما باید دانست، شاهنامه کتابی است تاریخی و بر مبنای نوشتارهای کهن ایرانی، و فردوسی تنها این کتاب گرانمایه را که پیش از او کس دیگری (دقیقیِ شاعر) نیز تصمیم در به شعر درآوردن آن داشته است، با سخن شیوا و بی‌مانند خود به شعر در آورده است».