نقش تالس در سقوط سارد

مورخان و نویسندگان قدیمی، عبور کرزوس از رود هالیس را دلیل شکست او می‌دانستند و می‌گفتند سروش معبد دلفی با برانگیختن وی به عبور از این رود، وی را فریفته و به نفع پارس‌ها وارد عمل شده است.

اگر چنین باشد، تالس که کارگزار این عبور بوده نیز باید بخشی از نقشۀ کشاندن لودیایی‌ها به آوردگاهی نامناسب بوده باشد. این حدس با این شاهد تقویت می‌شود که وقتی کوروش سارد را در محاصره گرفت، کرزوس به شهرهای تابعش پیام فرستاد تا بنا بر قاعدهء هم‌پیمانی‌شان (سوماخیا)، به کمکش بشتابند.
اما تالس که از مردان بانفوذ در یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای ایونی‌نشین دورانش بود، مردم شهر میلتوس را قانع کرد که این عهد را نادیده بگیرند و با گسیل نکردن نیرو، در عمل به نفع پارس‌ها موضع بگیرند. نقش تالس وقتی معنادارتر می‌نماید که دریابیم آن پیشگوی معبد دلفی که کرزوس را به عبور از رودخانه واداشت نیز دوست و آشنای تالس بوده است.

اهمیت اعلام بی‌طرفی میلتوس را می‌توان از اینجا دریافت که کوروش بعد از فتح لودیه (لیدی)، امتیازهای فراوانی به این شهر داد و همکاری‌شان را با پارس‌ها ستود. چنین می‌نماید که کوروش از همان ابتدا قصد داشته یک استان ایونی با مرکزیت میلتوس را تأسیس کند و تالس کارگزار او در این فرآیند بوده است.
چون می‌خوانیم که پس از ابراز لطف کوروش به مردم میلتوس، او مردم شهرش را برانگیخت تا اتحادیه‌ای ایونی (بولوتِریون) تأسیس کنند و مرکزش را شهر مذهبی تئوس قرار دهند، و این با سیاست هخامنشیان در هویت بخشیدن به تابعین با مرکز قرار دادن معابد مقدس سخت همخوانی دارد.

فرمان کوروش به روشنی میلتوس را در میان دوازده شهر این اتحادیه، برتر از بقیه می‌شمرد و آن را به مرتبه شهری آزاد برکشیده بود، که احتمالاً تعبیر یونانیان از مرکزِ استان بوده است.
اتحادیه‌ای که تالس را مؤسس آن می‌دانند، در اصل همان استان ایونیه هخامنشی است که از ابتدا تا انتهای دوران این سلسله بخشی استوار از دولت هخامنشی بود و در برابر هجوم اسکندر نیز بسیار مقاومت کرد. تالس به خاطر نقشی که در این میان ایفا کرد، چندان مشهور شد که وقتی درگذشت، تندیس او را در کنار آرامگاهش ساختند و بر لوح آن نوشتند:
«این است تالس، خردمندترین اخترشناس و افتخار میلتوس و ایونیه که در اینجا ایستاده است».

بنابراین کاملا روشن است که تالس نماینده و کارگزار کوروش در شهرش بوده و مردم را به هواداری از پارس‌ها برمی‌انگیخته است. تالس در این هنگام هفتاد و هفت سال سن داشت و در همان حدود فتح لودیه یا دست‌بالا چند سالی پس از آن درگذشت. بنابراین از سر جاه‌طلبی و برای دستیابی به مقام یا ثروت چنین نکرده است.
یعنی شکی نیست، تالسی که سپاه کرزوس را به دام کشاند و با شریک دینیِ مهیاسازندۀ این تله (سروش دلفی) روابطی صمیمانه داشت و شهرش را به حمایت از کوروش برانگیخت، به راستی به کردارهای خویش و حقانیت کوروش باور داشته و بر مبنای محاسبات صرف سیاسی و منافع شخصی چنین نکرده است.

-وکیلی، شروین، کوروش رهایی‌بخش