تپه یحیی

این تپه، بازماندۀ تمدنی کهن است که به اعتقاد باستان‌شناسان، تاریخ آن به هزاره پنجم می‌رسد. تپۀ یاد شده در دشت صوغان و جنوب‌غرب درۀ هلیل‌رود (جیرفت) قرار دارد.

نتیجۀ پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این محل، پیش و همزمان با ایلامیان شهر بزرگی بوده و تپۀ یاد شده، سربازخانه و قلعۀ نظامی شهر را تشکیل می‌داده است. حفاری‌های انجام شده، نشان داد که تمدن هلیل‌رود در مسیر خود از تپه‌یحیی آغاز و تا جازموریان ادامه داشته است.

تپه‌یحیی به علت داشتن ۷۰۰۰ سال سکونت مستمر انسان از دوران نوسنگی تا حدود ۲۰۰۰ سال پیش اهمیت خاصی داشته و زنجیر ارتباط فرهنگی جنوب‌شرق ایران بوده و درۀ سند را با مصر پیوند می‌دهد.

میان ۸ تا ۷ هزار سال پیش، مراکز شهرنشین در چند نقطۀ ایران، در منطقۀ تمدن جیرفت، تپه‌سیلک کاشان، شهرسوخته سیستان، تپه‌حصار دامغان، اورارتو، تپه‌گیان نهاوند، تپه‌یحیی و اطراف مرودشت وجود داشته است.

تنها اندک شهرهای باستانی شامل شوش، تپه‌ملیان، اریحا و موهنجودارو از لحاظ قدمت با تپه‌یحیی برابری دارند. اما سند یا کتیبه‌ای که نام واقعی و قدیمی این شهر را مشخص می‌کند، هنوز به دست نیامده است. این منطقه مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده و شیوه‌های پسین به کار رفته در مصر باستان با کارهای تپه‌یحیی مشابهت دارد.

ایران نخستین سرزمینی است که در آن مردم به استخراج و استعمال فلزات پی برده‌اند. تعدادی از نخستین کوره‌های ذوب مس یعنی قدیمی‌ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته، مربوط به هزاره پنجم در ایران به دست آمده است.