بابِل، نبرد استوره‌ای خدایان

گردآوری: مهرداد ایران‌مهر

هیولای دریایی تیامت (نماد آشفتگی)، یکی از ایزدبانوهای میانرودانی و از نقش‌آفرینان حماسهٔ آفرینش انوما-الیش است. او ایزدبانوی آب بود و دیگر خدایان را شورانید تا انتقام مرگ شوهرش آبزو را بگیرند.

بر اساس این حماسه، مردوک خدای بزرگ بابل (نماد هنجار و نظم)، تیامت را کشت و بدن او را به دو نیم کرد. از یک تکه برای ساختن آسمان استفاده کرد و مقرر ساخت تا تکهٔ دیگر زمین باشد.

مردوک خدای باروری و آفرینش نیز هست و در دورهٔ حمورابی (لوگل مرتو) به عنوان محافظ بابل به شمار می‌رفت.

مردوک فرزند انکی خدای آب‌ها و جانشین آنو خدای خدایان است. در پی توسعه اقتدار سیاسی بابل، مردوک صفات بیشتر خدایان میانرودان را گرد آورد و به جنگ با تیامت و کینگو پرداخت و از ترکیب خون کینگو و خاک، انسان را آفرید. او همچنین به رئیس خدایان بابلی، آفریدگار انسان، نور و زندگی و جادو بدل شد. او را گاه در ردایی جواهردوخته و با عصا و حلقهٔ پادشاهی مجسم کرده‌اند.

نام مردوک از ریشهٔ سومری اود (اوتو اکدی) خدای خورشید گرفته شده است. در فرهنگ بابلی این نام "امر-اوتو" نگارش شده که از زبان سومری برگردانده شده و بابلی‌ها آن را به امروتوک یا مردوک تغییر داده‌اند.

خدای عشیره‌ای مرتو، نخستین خدای میانرودان است. مرتو‌ها جمعیتی ایرانی بودند که به میانرودان وارد شده و با نام آمور در آسیای غربی و آمو در زمان دودمان ششم تا مصر پیش رفته و دوره فترت نخست را پدید آوردند.

اود سومری (اوتو اکدی) معادل خدای شَمَش ایرانی (خورشید، شمس عربی) است که در دوران اکد، نماد داد (عدل) شمرده می‌شد. اوتو از کوه‌های خاوری (زاگرس) بالا می‌آید و از کوه‌های باختری پایین می‌رود. (تبدیل /د/ سومری [اود] به /ت/ اکدی [اوت]؛ /و/ پسوند نام‌نگاری اکدی [اوتو])

در استوره‌های سومری، اوتو پسر خدای سین (ماه) و خدابانوی نینگال بوده، و برادر و خواهرانش ایشکور و ای‌ننه و اریشکیگال می‌باشند.

در دنباله، آنو یا آنوم (ایلو: خدا)، سومریِ "آن" و اکدیِ "دان" به معنی "از آسمان (بهشت)"، سپس‌تر به خدای برتر (ایزد آسمان) و نیای همهٔ خدایان میانرودان بدل شد.

باور بر این بود که آنو منبع بنیادین چیرگی خدایان و دیگر فرمانروایان زمینی است و به عنوان کسی که «همهٔ جهان را در خود فراگرفته» توصیف شده است. او با بخشی از آسمان که در در زاویه میان ۱۷+ و ۱۷- درجه و دارای ۲۳ چهراَختران (صورت فلکی) است، شناسایی می‌شود.

آنو همراه با پسرانش انلیل و انکی، بالاترین رده سه‌گانه ایزدی را تشکیل می‌دهند که نمود سه ستون چهراَختران طاق آسمان هستند. بر پایه نخستین سندها، آنو به ندرت پرستیده می‌شد و به جای او پسرش انلیل گرامی داشته می‌شد. اما همواره، بالاترین خدای پانتئون دارای آنوتو (نیروی آسمانی) توصیف می‌گردید.

نقش اصلی آنو در افسانه‌ها به عنوان نیای آنوناکی‌های سومری بوده است. کانون اصلی، پرستشگاه ای‌نه در شهر اوروک بود، اما در زمان فرمانروایی اکدی‌ها (۲۳۳۴-۲۱۵۴ پ.م)، قدرت او در اوروک تا اندازه زیادی به ایزدبانوی ای‌ننه (شهبانوی بهشت) واگذار شد.

به صفحه تلگرام ما بپیوندید، تاربرگ تاریخ روایی ایران:

https://t.me/oldhistor