ماهی، نمادی ایرانی

یکی از نمادهایی که چند سالی است روشنفکران و برخی مذهبیون، نفرتی عجیب نسبت به آن بروز می‌دهند، ماهی قرمز سفرۀ هفت‌سین در خوان نوروزی است.
یک سال، نگران مرگ و میر این آبزیان شدند و وقتی تیرشان به سنگ خورد، آنگاه دلسوز مردم شدند و گفتند این جانور کثیف است و از آن بیماری می‌گیرید. سپس گفتند که اصلا ایرانی نیست و از چین آمده، و خلاصه آنکه هر سال حقه‌ای جدید را در این باره از کیسۀ رسانه‌های زنجیره‌ای خود بیرون آوردند.

 

دربارۀ مرگ و میر ماهی قرمز، فقط و فقط به آموزش و تشویق خانواده‌ها و همچنین مشارکت شهرداری‌ها نیاز است تا در روز سیزده به در، مردم با دریافت جایزه‌هایی کوچک ماهی‌های قرمز خود را به مراکز گردآوری رسمی تحویل دهند تا به استخرهای پرورش منتقل شوند. در طول روزهای نوروز نیز آموزش نحوۀ نگهداری ماهی‌ها از طریق رسانه برای جلوگیری از مرگ و میر آن‌ها کارساز خواهد بود.

از سویی، تاکنون هیچگونه بیماری که از ماهی قرمز به انسان منتقل شده و از طرف نهادهای رسمی دامپزشکی و بهداشتی کشور اعلام گردد، نداشته‌ایم. دکتر موسوی متخصص بیماری‌های ماهی‌های زینتی در این باره می‌گوید، تاکنون حتی یک مورد بیماری سل و مشابه آن گزارش نشده است. (مرکز مجازی پژوهش‌های راهبردی دامپزشکی)
و اما، در برابر ادعاهای بی‌پایۀ عده‌ای وطنی در داخل کشور، جالب است که خود چینی‌ها سنت گذاشتن ماهی قرمز در سفرۀ هفت‌سین را سنتی ایرانی می‌دانند و ضمن اشارۀ مستقیم به ایرانی بودن حضور ماهی قرمز در خوان نوروزی ایرانیان، ادعایی نیز مبنی بر چینی بودن این رسم ندارند.

ماهی قرمزِ قناتی از گونه‌های بومی ایران است که هم‌اکنون تندیسک زیبا و زرّین کپورچۀ هخامنشی در گنجینۀ آمو موجود است، و سفالینه‌های ۵ تا ٩ هزار سالۀ آن در شهر سوخته و بازمانده‌های تمدن سامَرَه نیز یافت شده است. نقش‌برجستۀ ماهی بر درگاه شرقی کاخ کوروش در پاسارگاد و سفالینۀ ۱۵۰۰ ساله با نقش ماهی در نیشابور نیز نمونه‌هایی از ده‌ها نمونه نقش ماهی در حوزۀ تمدنی ایران است.

منوچهری در یکی از اشعار خود می‌آورد:

بارَد دُرّ خوشاب از آستین سحاب
وز دم حوت، آفتاب روی به بالا نهاد

که وصف بهار و تصویر خورشید هنگام خارج شدن از برج حوت/ماهی (اسفند) و وارد شدن به برج حَمَل/برّه (فروردین) را بشارت می‌دهد. در نَسک پهلوی بُندَهِش نیز نام این اخترِ آسمانی ماهی است. ماهی سفرۀ هفت‌سین نمادی از اخترِ آسمانی (صورت فلکی) ماه دوازدهم سال است که خورشید از آن به درون اخترِ آسمانی بَرّه (حمل) یعنی فروردین می‌رود. (سعید کریمی-ایران‌ویج)

کوتاه آنکه، ماهی قرمز نیز یکی از نمادهای کهن ایرانی بوده و این داستانِ نخ‌نما که ما همه چیز را از دیگران گرفته‌ایم، داستان تکراری و خامی است که گویا قصد پایان یافتن در حوزۀ فرهنگ ایرانی را ندارد.